کبد یکی از بزرگترین عضو بدن است که در قسمت راست و فوقانی شکم قرار دارد. کبد نقش حیاتی در سوخت وساز یا متابولیسم بدن دارد و بر این اساس تأمین انرژی از جمله قند، چربیها و پروتئین برای سایر اعضاء بعهده کبد است.
علاوه بر آن کبد در خنثی کردن سموم، داروها نقش عمده دارد. کبد در هضم غذا با ساخت و تولید صفرا و انتقال آن به روده‌ها موجب جذب مواد چربی و ویتامین‌های محلول در چربی میشود
یکی دیگر از وظایف مهم کبد تنظیم و تعادل سیستم انعقادی در بدن است کبد به علت دارا بودن بخش مهمی از سیستم ایمنی بدن نقش مهمی در دفاع از بدن در مقابل عوامل میکروبی، ویروسی و قارچی بعهده دارد. کبد در سر راه مواد و انرژی است که از طریق دستگاه گوارش جذب میشود و ارتباط تنگاتنگ با روده و میکروب‌های روده دارد.
لذا به دلیل وظایف مهم حیاتی که در کبد اعمال میشود از این نظر هم کبد در معرض انواع بیماری‌ها از جمله کبد چرب، عوارض دارویی ،اختلال در سیستم ایمنی و عفونت‌های ویروسی و میکروب قرار دارد.
لذا به دلیل وظایف مهم حیاتی که در کبد اعمال میشود از این نظر هم کبد در معرض انواع بیماری‌ها از جمله کبد چرب، عوارض دارویی ،اختلال در سیستم ایمنی و عفونت‌های ویروسی و میکروب قرار دارد.
کبد چرب چیست؟
در شرایطی که میزان چربی و کالری بیش از حد نیاز مصرف شود کبد موظف است چربی و کالری اضافه را به صورت چربی در اعضاء مختلف بدن از جمله کبد ذخیرهسازی نماید.
بدین ترتیب چربی مازاد بر نیاز در سلول‌های کبد به تدریج تجمع و ایجاد کبد چرب میکند .بر این اساس هم تجمع چربی در بافتهای اطراف بدن منجر به چاقی میشود. در این راستا تجمع چربی در عروق شریانی بدن منجر به تصلب عروق و تنگی رگها و نهایتاً سکته های قلبی و مغزی منجر میشود.
بدین ترتیب با مصرف بیش از حد و نیاز بدن از مواد غذایی و چربی دو پدیده مهم در بدن ایجاد میشود:
- چاقی که به معنی تجمع چربی اضافه بر نیاز در بافتهای بدن است.
- سندرم متابولیک که ناشی از اختلال در سوخت، مصرف و ذخیرهسازی انرژی بدن است. حاصل آن بروز بیماریهایی مثل افزایش قند خون دیابت، چربیهای خون از جمله تریگلیسریدی و کلسترول، فشار خون و افزایش دور شکم و بیماری قلبی و عروقی است.
آیا کبد چرب بیماری شایعی است؟
کبد چرب همراه با چاقی، دیابت، فشار خون و چربیهای خون و سکتههای مغزی و قلبی یک بیماری شایع و رو به افزیش در تمام جوامع جهانی است.
این بیماری‌ها ناشی از رفتارهای انسانی است ،استفاده از غذاهای پرانرژی و چرب، عدم تحرک ،استرس و افسردگی، رفتارهای غذایی، شغل پر مشغله، عدم فعالیت، مصرف سیگار از جمله عواملی هستند که زمینه‌ها را برای بیماریهای فوق از جمله کبد چرب فراهم میسازد.
کبد چرب در مردها شایع‌تر از خانم‌هاست ،ولی شیوع آن در جوامع مختلف متفاوت است در کشورهای اروپایی و آمریکایی حدود 25 درصد از افراد جامعه دچار هستند که در خاورمیانه این رقم حتی به 30 درصد هم می‌رسد. با افزایش سن، افزایش می‌یابد متأسفانه در بچه‌ها هم رو به از دیاد است به نحوی که 20-15 درصد بچه‌ها بین سن 19-2 سالگی از کبد چرب رنج میبرند.
این میزان در سنین 74-60 سالگی حدود 0.4 درصد است. لذا یک پدیده ناسالم در جوامع بشری امروزی به علت رفتارهای ناسالم و غیربهداشتی انسانی است .
لازم به ذکر است که افراد لاغر هم به دلیل اختلال در متابولیسم بدن دچار کبد چرب میشوند. لذا نباید تنها به بیماران با افزایش وزن فکر کرد.
کبد چرب چه تأثیری بر علمکرد کبد دارد؟
کبد یک عضو حیاتی است، تجمع چربی در کبد میتواند در اعمال حیاتی کبد تأثیر بگذارد و به تدریج موجب کاهش فعالیتهای متابولیسمی کبد شده و نهایتاً نارسایی کبد و بیماری سیروز کبدی و در برخی از موارد زمینه‌ساز سرطان کبد خواهد بود.
چربی مازاد بر نیاز بدن به تدریج در سلول‌های کبد ذخیره میشود، دخیره چربی در سلول کبد منجر به گوشه راندن اعضاء حیاتی داخل سلول شده و به تدریج در حجم چربی از %5 حجم کبد افزایش یابد و منجر به ناکارآیی سلول کبد و سرانجام مرگ سلول کبدی میشود.
سلول‌های ایمنی کبد و بدن، سلول‌های کبدی که دچار مرگ شده اند به عنوان یک عنصر نامطلوب و بیگانه تلقی می‌کنند و با هجوم به کبد سعی در از بین بردن سلول مرده دارند. برای انجام این کار لازم است سلول‌های التهابی از خود موادی ترشح نمایند که این ترشحات برای کبد خارج از ضرر نیست. بخشی از این ترشحات سلول‌های ستارهای شکلی که در کبد به حالت خفته و غیرفعال وجود دارد و فقط ذخیره ویتامین A بدن را انجام میدهد را فعال نموده و زمانی که این سلول‌های ستاره شکل فعال شوند از .خودمواد فیبروژنی ترشح می‌کنند.
به تدریج که تعداد بیشتری از سلول‌های کبدی از بین برود، سلول‌های ستارهای شکل و سلول‌های التهابی کبد فعال‌تر شده و در نتیجه التهاب، تورم و اسکار این جراحات در کبد که همان فیبروز است حاصل میشود.
فیبروز یک بافت غیر فعال در کبد است و جایگزین بافت فعال کبد شده و در نتیجه که فیبروز پیشرفت پیدا میکند کبد سالم تبدیل به حالت چروکیدگی یا سیروز کبدی شده و کارآیی خود را از دست داده و نارسایی مزمن کبد بوجود می‌آید.
آیا نگران کبد چرب باشیم؟
کبد چرب دست پرورده رفتار، فعالیت، رژیم غذایی، وزن بدن و شغل و استرس‌های زندگی است. به عبارت دیگر به وجود آورنده کبد چرب ناشی از اقدامات و فعالیتهای ناسالم و غیربهداشتی است و بهبود آن هم در دست توانای خودمان خواهد بود.
به عبارت دیگر با رعایت رژیم غذایی، انجام ورزش‌های مستمر، تعدیل وزن بدن و کنترل چربیهای خون و فشار خون، ما می توانیم به اهداف سلامت کامل دست یابیم.
ولی متاسفانه برخی از افراد آن نعمت بزرگ سلامتی خود را خواسته یا ناخواسته، آگاهانه و یا با بی توجهی در معرض خطر قرار داده و بدین ترتیب باعث کاهش کیفیت زندگی، کاهش راندمان فعالیتهای شغلی و اجتماعی و مرگ و میر زودرس میشوند.
بنابراین با رعایت چند نکته کبد چرب را میتوان درمان و کنترل نمود ولی لازم است بدانید در برخی از شرایط دستیابی به سلامت کامل به راحتی نیست و افرادی که در شرایط ذیل هستند خطر پیشرفت بیماری به سمت بیماری مزمن کبدی و سیروز کبدی و نارسایی کبد همواره وجود دارد.
کبد چرب را چگونه درمان میشود ؟
اگر به ماهیت و علت ایجاد کبد چرب توجه کنیم، میتوانیم با کنترل تمام عواملی که منجر به کبد چرب میشود این بیماری را کنترل و درمان نمائیم.
گفته شده رفتارهای ما انسان‌ها در جوامع کنونی بشری، بیماریهایی را به ارمغان آورده که کنترل آن در بخش اعظمی مربوط به تصحیح رفتارهای غیرسلامت دارد. به عبارت دیگر کنترل رژیم غذایی و افزایش تحرک و ورزش مستمر منجر به کم کردن وزن و رسیدن به وزن ایدهآل خواهد شد. این تمام محورهای درمان کبد چرب است. یعنی کنترل رژیم غذایی و انجام تحرک و ورزش، این اقدام نه هزینه زیاد دارد و نه با خطر مواجه است.
تاکنون دارویی برای کبد چرب شناخته نشده و کبد چرب درمان دارویی ندارد. فقط در مواردی که بیمار از مسائل دیگری رنج میبرد کنترل آنها میتواند از تشدید کبد چرب و جلوگیری از عوارض آن کمک نماید. از جمله این موارد کنترل قند خون در بیماران دیابتی است. کنترل چربیهای خون از جمله تریگلیسرید و کلسترول علاوه بر رژیم غذایی از داروهای لازم استفاده شود. در مورد بیمارانی که از عارضه قلبی و فشار خون رنج میبرند تحت کنترل پزشک معالج قلب و فشار خون قرار گیرند.
مطالعات گستردهای انجام شده و نتایج درخشانی هم به ارمغان آورده است. در این مطالعات نشان داده شد که اگر بین 10-5 درصد از وزن بدن کم شود تعداد زیادی از چربی کبد برداشته شده و حتی موجب بهبود آثار التهابی ناشی از آن در کبد میشود.
نقش عمل جراحی
در اکثر موارد میتوان با کنترل وزن به دنبال رژیم غذایی و ورزش کبد چرب را کنترل و درماننمود ولی گاهی اوقات این گره با دست باز نمیشود. پیچیدگی مسائل موجب میشود که از راهکارهای دیگری جهت درمان کبد چرب استفاده نمود.
- مشورت با متخصص غدد: در زمینه کنترل قند خون و بیماری تیروئید و چربیهای خون
- مشورت با پزشک تغذیه: تغذیه نقش بسیار مهمی در ایجاد کبد چرب و همچنین در کنترل و بهبود آن دارد. تا کنون رژیمهای غذایی گوناگون طراحی، مطرح و اجراء شده است. برخی با رژیم غذایی کم کربوهیدرات، برخی با حذف چربی و گاهی با کم کردن کربوهیدرات و چربی اقدام به کاهش وزن نمودهاند. هر گونه رژیم غذایی زمانی تأثیرگذار است که اجراء شود و تداوم یابد .توصیه کلی این است که از غذاهای پرکالری و چرب از جمله غذاهای فست فود، نوشابه ،ماءالشعیر، آب میوههای صنعتی از جمله نکات مهمی است که لازم است در رژیم غذایی منظور شود. در هر صورت مشورت با پزشک تغذیه و تداوم رژیم غذایی و کاهش وزن از اهداف مهم درمان کبد چرب است.
- متخصص جراحی: گاهی اوقات علیرغم تلاشهای بعمل آمده کماکان بیماری پیشرفت پیدا میکند و خطر نارسایی کبد، سیروز کبدی محتمل است. لذا افرادی که قادر به کم کردن وزن نیستند و از وزن زیاد رنج میبرند، بیمارانی که دیابت دارند و کنترل قند به همراه کاهش وزن مقدور نیست میتوانند با نظر پزشک مشاور اقدام به عمل جراحی جهت کنترل وزن نمایند. این که چه نوع عمل جراحی مناسب است بستگی به وضعیت بیمار، وزن بیمار همراه با سندرم متابولیک دارد.
راه های پیشگیری از کبد چرب
خوشبختانه در اکثر موارد کبد چرب را میتوان با تعدیل در غذا خوردن، حجم غذای مصرفی و افزایش تحرکات بدنی و انجام ورزش میزان چربی کبد را کاهش داد و از پیشرفت به سمت فیبروز و سیروز و نارسایی کبد جلوگیری نمود. ولی گاهی اوقات کبد چرب همراه با بیماریهای زمینهای از جمله دیابت تیپ دو، فشار خون، بیماریهای قلبی و عروقی، چربی های خون و اسید اوریک همراه است که این نشانه ها و فاکتور خطرآفرین کبد چرب و زمینه را برای پیشرفت بیماری به سمت سیروز و نارسایی کبد فراهم میسازد. در چنین شرایطی ضمن توجه به کبد چرب، درمان بیماری زمینهای هم ضروری است و حتماً لازم است تحت نظر پزشک معالج پیگیری و درمان شود.
1 دیدگاه