مقدمه

از زمانی که Blumberg در سال ۱۹۶۵ آنتی­ژن استرالین را کشف کرده تا کنون تحولات زیادی و چشمگیری در زمینه شناخت ویروس، آنتی­بادی­ها و آنتی­ژن­های متعدد، HBV DNA و اندازه­گیری آن و نقش آن در درمان و بهبود بیماران را شاهد هستیم و همچنین پیدایش واکسن هپاتیت B تحول عظیم دیگر بوده است که هم اکنون از نظر مبارزه، کنترل و پیشگیری هپاتیت B نقش مؤثری را در جامعه بشری به همراه داشته است. امروز، علاوه بر واکسیناسیون در سطح جامعه و کنترل قابل ملاحظه آن، شناخت مولکولی و بیولوژی ویروسی از طریق انجام PCR آگاهی و دانش ما را در رابطه با پاتولوژی این بیماری افزایش داد، به نحوی که با اندازه­گیری سطح ویروس HBV DNA پزشکان قادر به کنترل و درمان بیماران هستند. از سوی دیگر حضور تعداد بیش از هفت نوع داروی ضدهپاتیت B در سطح جامعه توانسته با بکارگیری این داروها اغلب موجب متوقف ساختن پیشرفت بیماری، برگشت بیماری و بهبود هپاتیت  در افراد مبتلا شود.

براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت در حال حاضر بیش از دو بیلیون نفر به عبارت دیگر ۳/۱ از مردم جهان دچار هپاتیت هستند که حدود ۳۵۰ میلیون نفر از هپاتیت مزمن B رنج می­برند و سالیانه بیش از یک میلیون نفر جان خود را از دست می­دهند. بر این اساس هپاتیت یکی از مرگ­بارترین بیماری­ها در جهان است.

• این بیماری براساس آب و غذای آلوده، خون، ترشحات منی و سایر ترشحات بدن منتقل می­شود.
• این ویروس­ها که تعداد آنها به پنج عدد می­برسد عامل اصلی سیروز و نارسایی کبد و سرطان کبد هستند که شامل ویروس­های A، B، C، Dو E می­باشند.
• در این راستا برای مبارزه با هپاتیت B و A واکسن تهیه شده که می­تواند برای پیشگیری از ابتلاء به هپاتیت D مورد استفاده قرار گیرد.

در مورد هپاتیت E واکسن تهیه شد ولی در رابطه با هپاتیت C هنوز واکسنی در دست نیست.

اکثر کشورهای دنیا برنامه واکسیناسیون را انجام داده­اند ولی بنا به گزارش WHO اقدامات بیشتری باید جهت پیشگیری و کنترل بیماری انجام شود. لذا افراد مبتلا بطور کامل شناسایی و تحت مراقبت­های درمانی قرار گیرند که نباید در این رابطه تأخیر ایجاد شود. استراتژی تدوین این کتاب به منظور پیشگیری، درمان و کنترل عوارض ناشی از ابتلاء به هپاتیت B از جمله هپاتیت مزمن، سیروز کبدی، نارسایی کبد، سرطان کبد و مرگ­ومیر زودرس است دلیل عمده این استراتژی این است که در حال حاضر بیش از ۵/۱ میلیون نفر به هپاتیت B در سطح جامعه و کشور ما مبتلا هستند و تقریباً بیش از ۹۰ درصد از افراد آگاه نیستند که مبتلا به بیماری هپاتیت B هستند و اغلب بیماری زمانی تظاهرات بالینی پیدا می­کند که با عوارض پیشرفته چون سیروز و از جمله آسیت، خونریزی از واریس مری، انسفالوپاتی یا سرطان کبد مراجعه نماید.

هپاتیت B تاکنون دستخوش تحولات چشمگیری بوده است. اولین بار آنتی­ژن استرالیایی در سال ۱۹۶۵ تشخیص داده شد. در سال ۱۹۸۱ واکسن که از پلاسما منشاء می­شد ساخته شد که به دلیل امکان بروز و سرایت سایر بیماری­های عفونی و ویروسی چندان مورد استقبال قرار نگرفت. در سال ۱۹۸۶ واکسن Recombinant که از قارچ ساخته می­شد و فاقد هرگونه بیماری­زایی بود کشف و پس از آن انجام واکسیناسیون بخصوص برای نوزادان از طرف سازمان بهداشت جهانی به کشورها توصیه شد که تاکنون نقش بسیار مهمی در کاهش بار بیماری­های کبد، سیروز کبد، سرطان کبد و هپاتیت حاد در افردی که تحت پوشش واکسیناسیون قرار گرفتند مشاهده شده است. در ۲۰۰۴ بیش از ۹۲ درصد از نوزادان جهان واکسینه شدند تا این که گزارش انستیتو پزشکی آکادمی علوم آمریکا، سازمان ملی بهداشت آمریکا، CDC و WHO در سال­های اخیر مبنی بر ضرورت شناسایی و درمان بیماران مبتلا به هپاتیت­ها منتشر شد. تاکنون واکسن بر علیه هپاتیت B و A تولید شده که توانسته در پیشگیری این ویروس­ها مؤثر باشد که همزمان توانسته برعلیه هپاتیت D هم تأثیر بگذارد. اخیراً واکسن هپاتیت E تولید شده ولی هنوز مورد استفاده عموم قرار نگرفته و برای HCV هنوز واکسنی تولید نشده است.

ولی آنچه که مهم است اقدام بیشتری در جهت پیشگیری و کنترل بیمار­های هپاتیت باید انجام پذیرد. نکته حیاتی در این است که افراد مبتلا به هپاتیت­های ویروسی نمی­دانند که مبتلا هستند. براین اساس جامعه علمی و سازمان بهداشت جهانی شناسایی این افراد براساس آزمایشات سرولوژی و ارزیابی و درمان آنها را به منظور جلوگیری از پیشرفت بیماری به سمت سیروز، سرطان کبد، پیوند کبد تأکید دارند.

وظیفه جامعه پزشکی در حال حاضر در برخورد با این بیماری در سطح جامعه به صورت­های ذیل است:

1. اقدامات لازم جهت غربالگری و شناسایی افراد مبتلا به هپاتیت B که نمی­توانند مبتلا به هپاتیت هستند.
2. ارجاع بیماران به مراکز درمانی مجهز جهت ارزیابی، تشخیص و درمان و پیگیری بیماری براساس دانش و تکنولوژی نوین و کاربرد آن در جهت کاهش بار بیماری­های کبد و ارتقاء سطح سلامت جامعه است.
3. واکسیناسیون افراد در معرض خطر.
4. با این اقدامات از انتشار بیماری در سطح جامعه جلوگیری بعمل می­آورد که در بخش­های متعدد به تفضیل پیرامون این امر مهم بحث خواهد شد.